آنا دیلی دفترلری

اختصاص دفترهایی برای زبان مادری، ایده‌ای از تیم اوخوجان به مناسبت آغاز سال تحصیلی

نکاتی درباره‌ی خرید دفترهایی برای زبان مادری و آماده‌سازی و استفاده از آن‌ها

راه‌های مختلفی برای افزایش علاقه‌ی کودکان، نوجوانان و خودمان به زبان مادری‌مان وجود دارد. از جمله ‌این راه‌ها می‌توان به خریدن و خواندن کتاب‌های مختلف، در زمینه‌های گوناگون اشاره کرد. اوخوجان  کتاب‌ها و محتواهای گوناگونی را به زبان مادری‌مان ترکی آذربایجانی منتشر کرده‌است.

یکی از راه‌های تشویق کودکان به یادگیری فعالانه‌ی زبان مادری‌شان تهیه‌ی دفترهای جذاب (از نظر بچه‌ها، نه بزرگتر‌ها) برای آنها است.

 بسته به سن و علاقه‌مندی‌های کودکان و با هم‌فکری خودشان می‌توانید برای آنها دفترهای جذابی را تهیه کنید و با توجه به علایقشان هر دفتر را به فعالیتی اختصاص دهید. 

لازم نیست، برای هر کودک یا نوجوان، همه دفتر‌های گفته شده در این مقاله تعریف و تهیه شود، بلکه این کار باید متناسب با سن، علایق و استعدادهای بچه‌ها باشد.

انواع دفترهای زبان مادری

دفتر نقاشی (آنا دیلی رسم دفتری – Ana Dili Rəsm Dəftəri) : کودکان، نقاشی کردن را دوست دارند. برای کودکتان  یک دفتر نقاشی جذاب (از نظر خودش) تهیه کنید و اسمش را «آنا دیلی رسم دفتری» بگذارید و اجازه دهید هر چیزی را که دوست دارد در آن نقاشی کند. لازم نیست، نقاشی‌ها با موضوع زبان مادری باشد، کاملا آزادانه نقاشی یا حتی خط‌خطی کند. همین که اسم دفترش «آنا دیلی» باشد کافی است. حتما به داستان‌های نقاشی‌هایش گوش داده او را تشویق کنید.

نکته: اگر برای کودک خود، کتاب‌ها و محتواهایی به زبان مادری فراهم کنید و برایش بخوانید، کم – کم شخصیت‌ها و حتی نوشته‌هایی از کتاب‌ها را در نقاشی‌هایش خواهید دید.

گروه سنی: همه گروه‌های سنی

دفترِ خط‌خطی‌کردن (آنا دیلی قارالامالار دفتری – Ana Dili Qaralamalar Dəftəri): برای کودکان ۴ تا ۶ ساله یک دفتر خط دار جذاب تهیه کنید. هر چند روز یک حرف را سرمشق کرده از او بخواهید که بنویسد. لازم نیست درست بنویسد. بگذارید، خط‌خطی کند. حتی اگر نتواند به خوبی بنویسد، خیلی از حروف را خواهد شناخت و صدای هر کدام را به درستی خواهد گفت (تلفظ خواهد کرد). می‌توانید از اپلیکیشن Oxucan Əlifba استفاده کنید. دقت کنید که این کار باید کاملا مفرّح (əyləncəli) و شادی‌بخش باشد؛ می‌توانید از برچسب‌های تشویق استفاده کنید.

هدف: هماهنگی مغز، چشم و دست (تسلط دست بر مداد)…

گروه سنی: گروه سنی زیر ۶ سال و هر کودکی که بر مداد مسلط نیست.

دفتر تمرین‌ها (آنا دیلی تاپشیریق‌لار دفتری- Ana Dili Tapşırıqlar Dəftəri):  برای کودکان بالای ۶ سال یک دفتر خط‌‌دار جذاب (از نظر خودش) تهیه کنید. سرمشق بدهید: ابتدا حروف، سپس کلمه‌ها، سپس جمله‌ها؛ یواش-یواش. از اپلیکیشن Oxucan Əlifba استفاده کنید. برای درست نوشتن، راهنمایی‌اش کنید اما تلاش کنید که این کار مفرّح و لذت‌بخش باشد (خسته‌کننده نباشد). بعد از مدتی کوتاه (چند ماه)، خواهد توانست به خوبی بنویسد و مهارت خواندنش نیز بهبود خواهد یافت. این پیشرفت و موفقیت، باعث افزایش اعتماد به‌نفس کودک خواهد شد که به نوبه خود بر درس‌ها و فعالیت های دیگرش نیز  تاثیر مثبت خواهد گذاشت. جهت مفرح بودن فعالیت، ایجاد انگیزه و افزایش علاقه، می‌توانید گاهی اسامی شخصیت‌های کتاب‌ها و ویدئوکتاب‌های اوخوجان را سرمشق بنویسیید (در مراحل ابتدایی حرف اول، سپس نام کاراکتر، و در مراحل پیشرفته‌تر عبارات و جمله‌های دلنشین از این کتاب‌ها).

نکته مهم: اگر کودک زیر ۷ سال دارد، یا تاکنون کم نوشته است و اصطلاحاً  دستش بر مداد مسلط نیست، ابتدا دفتر او را «آنا دیلی قارالامالار دفتری» تعریف کنید.

دفتر طبیعت (آنا دیلی دوغا دفتری- Ana Dili Doğa Dəftəri): کودکان به طبیعت علاقه دارند. کودکان را به طبیعت ببرید. کودک می‌تواند مشاهدات خود را به طرق گوناگون در این دفتر ثبت کند: نقاشی بکشد، برگ درخت بچسباند یا بنویسد. این دفتر می‌تواند برای همه سنین مناسب باشد.

دفتر اقتباس‌ها (آنا دیلی آلینتی‌لار دفتری – Ana Dili Alıntılar Dəftəri): کتاب‌ها، ویدئوکتاب‌ها و کتاب‌های تصویری و صوتی اوخوجان – باتوجه به زبان استاندارد آنها – نه تنها برای یادگیری زبان مادری کودکان و نوجوانان بسیار مناسب هستند، بلکه – با توجه به محتوای آنها- می‌توانند در جهت رشد معنوی-اجتماعی سالم‌تر شخصیت کودکان و نوجوانان و همچنین علاقه‌مند کردن آنان به علوم، بسیار مفید و مؤثر باشند. وقتی کودک یا نوجوان شما کتابی را می‌خواند، یا گوش می‌کند، ممکن است از کلمه‌ای، عبارتی، جمله‌ای یا پاراگرافی از آن کتاب بسیار خوشش بیاید. از او بخواهید آن را در «آنا دیلی آلینتی‌لار دفتری» بنویسد. یواش-یواش می‌توانید، از او بخواهید منبع را هم بنویسد.

این دفتر وقتی پُر شود، برایش گنجینه‌ای ارزشمند خواهد شد.

سن: بالای ۹ سال.

دفتر علوم (آنا دیلی بیلیم دفتری- Ana Dili Bilim Dəftəri):‌ اگر فرزند شما به کتاب‌های علمی علاقه مند است، یک دفتر برای این کار تهیه کنید و نامش را «آنا دیلی بیلیم دفتری» بگذارید. وقتی فرزند شما، کتاب‌های علمی می‌خواند، از او بخواهید که جملات یا خلاصه‌ای از کتاب را در آن بنویسد. یواش-یواش منبع‌نویسی را هم به او یاد دهید.

اگر ایده‌های علمی به ذهنش می‌رسد (هر چه هست، درست یا غلط) از او بخواهید که در این دفتر بنویسد.

گروه سنی: بالای ۸ سال.

دفتر خلاقیت (آنا دیلی یارادیجیلیق دفتری- Ana Dili Yaradıcılıq Dəftəri): بچه‌ها بعد از خواندن کتاب‌های متعدد، ممکن است داستان‌های جدیدی بیافرینند یا داستان‌های کتاب‌ها را تغییر دهند، یا ادامه‌ی داستانی را که خوانده‌اند یا قصه‌ای را که شنیده‌اند، خلق کنند، یا حتی داستانی کاملاً نو بیافرینند. شاید این داستان‌ها برای دیگران چندان جذاب نباشد، اما برای خودشان مهم و جذاب است. او را تشویق کنید و اگر کودک یا نوجوان شما به این مرحله رسیده است، حتما برایش یک دفتر مجزا تهیه کرده از او بخواهید این داستان‌ها یا ایده‌ها را در آن بنویسد.

از کودک یا نوجوان خود بخواهید هر ایده ای را که به ذهنش می‌رسد، در این دفتر بنویسد. کودک یا نوجوان، هر نوشته‌ای را که خودش نوشته (اعم از داستانی یا غیر داستانی) می‌تواند در این دفتر یادداشت کند.

گاه‌گاهی از او بخواهید این دفتر را برای شما بخواند و او را تشویق کنید.

درباره‌ی اهمیت و فواید این دفتر هر قدر بگوییم، کم است.

شاید یکی از این ایده‌ها اجرا شود یا یکی از این داستان‌ها به شهرت جهانی برسد.

گروه سنی: بالای ۸ سال.

دفتر تحقیق (آنا دیلی آراشدیرمالار دفتری- Ana Dili Araşdırmalar Dəftəri): ناگفته پیدا است که تشویق کردن کودکان و نوجوانان به تحقیق و پژوهش، موجب رشد هوش عقلی-منطقی آنان می‌شود. وقتی کودک یا نوجوان شما، سؤالی می‌پرسد، می‌توانید او را تشویق به تحقیق کنید. دفتری را برایش تهیه کنید و از او بخواهید سؤال را در آن بنویسد. سپس منابعی را فراهم کنید که مطالعه کند یا از افراد باتجربه سؤال کند، یا در طبیعت به مشاهده بپردازد و جواب‌ها را جمع‌آوری کند و در دفترش بنویسد. آنگاه از او بخواهید که جواب‌ها را مقایسه، تجزیه و تحلیل کند. با این کار، تعریف مسئله، حل مسئله (تعریف و حل مشکلات زندگی در آینده) و روش علمی را خواهد آموخت.

گروه سنی: بالای ۱۰ سال.

دفتر خاطرات (آنا دیلی آنی‌لار دفتری- Ana Dili Anılar Dəftəri): نوشتن خاطرات ، کاری عبث و بیهوده نیست. نوشتن خاطرات، علاوه بر اینکه ثبت تجربه‌ها است، همچنین موجب نظم افکار، آسودگی فکر ، سلامت روان و مرور آنها باعث افزایش خودشناسی می‌شود. ثبت خاطرات خوش و مرور آنها لذت بخش است و ریختن خاطرات بد بر روی صفحات کاغذ نیز آرامبخش خواهد بود.

سن: همه گروه‌های سنی.

دفتر علایق (آنا دیلی ماراق‌لار دفتری- Ana Dili Maraqlar Dəftəri): یک دفتر برایش تهیه کنید و از کودک یا نوجوان خود بخواهید که درباره علایق، آرزوها، خیال‌ها و تخیل‌های خود در آن بنویسد یا نقاشی کند (می‌توانید با «دفتر خلاقیت» تلفیق کنید و اسم این دفتر را «آنا دیلی یارادیجیلیق و ماراق‌لار» بگذارید).

سن: همه گروه‌های سنی.

نکات پایانی:

برای کودکان، به‌خصوص آنهایی که سن پایینی دارند، حتما چند دفتر کم‌برگ (مثلا ۴۰ یا ۶۰ برگ) جذاب تهیه کنید.

گروه‌های سنی: عددهای سنی مطرح‌شده در این مقاله تقریبی است و در واقع ممکن است، کودکان با توجه علایق‌شان و آموزش‌هایی که می‌بینند یا کتاب‌هایی که می‌خوانند، سطح دانش و مهارت‌هایی فراتر از سنشان داشته باشد یا برعکس.

نوجوانان و بزرگ‌سالان می‌توانند یک دفتر پربرگ (۱۰۰ یا ۲۰۰ برگ) تهیه کنند، یا از دفترهای کلاسوری استفاده کنند و ورق‌های درون دفتر را تقسیم‌بندی کرده و به‌عنوان مثال ۴۰ برگ از دفتر را برای یک فعالیت و ۳۰ برگ را برای فعالیتی دیگر اختصاص دهند.

پُر کردن (نوشتن، خط‌خطی‌کردن یا نقاشی کشیدن) این دفترها با اسامی، موضوعات و شرح گفته شده در بالا می‌تواند علاوه بر ایجاد انگیزه بیشتر و افزایش علاقه برای یادگیری زبان مادری، برای خودشناسی، توسعه فردی، افزایش خلاقیت، بهبود اعتماد به نفس، یادگیری تعریف و حل مسئله، یادگیری علوم، افزایش کنجکاوی و تمرکز، رشد مهارت‌های مختلف کودکان و نوجوانان نقش بسیار مهمی داشته باشد که در موفقیت تحصیلی-شغلی-زندگی آنان مثمر ثمر خواهد بود.

پرواضح است که وقتی با کودکان و نوجوانان سروکار داریم و می‌خواهیم خواندن و نوشتن زبان مادری‌شان را به آنها بیاموزیم ، باید این کار را به صورت شادتر و مفرح‌تری (daha əyləncəli) پیش ببریم و نه تنها آنان را به یادگیری زبان مادری‌شان علاقه‌مندتر کنیم، بلکه به فکر حقوق و سلامت روان آنان باشیم و استعدادهای آنان را در زمینه‌های مختلف شکوفا کنیم.

می‌دانیم که مشغله‌های والدین و تکالیف مدرسه‌ی بچه‌ها کم نیست اما با کمی صبر و حوصله و مدیریت می‌توانیم روزنه‌هایی را ایجاد کنیم. گاهی فقط شروع کافی است. شاید فقط اختصاص یکی دو دفتر به زبان مادری فرزندمان آینده‌ای شگرف را برای او رقم بزند.

یاد گیری زبان مادری شیرین است؛ اما یادگیری دقیق و کاربردی، نظم، تلاش، پشتکار، استمرار و خلاقیت هم می‌خواهد که مدیریت اینها بر عهده والدین و مربیان است. داشتن ابزار مناسب این کار و راهنمایان و مربیان مشفق و دلسوز، حلاوت و شیرینی یادگیری زبان مادری را صد چندان می‌کند.

اوخوجانلی دفتر یاپیشقانلاری